Wystawa „W cieniu Gór Olbrzymich – Średniowiecze” jest efektem projektu o tym samym tytule, realizowanego w Muzeum Karkonoskim w Jeleniej Górze i współfinansowanego ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w ramach programu „Wspieranie Działań Muzealnych 2021” oraz z budżetu Samorządu Województwa Dolnośląskiego.
Celem wystawy jest prezentacja wyjątkowo bogatej i zróżnicowanej kultury materialnej oraz duchowej, która wykształciła się wśród wielonarodowej społeczności zamieszkującej tereny u podnóża Karkonoszy i Gór Izerskich, między wiekiem X a początkiem wieku XVI. Najważniejszą cechą osadnictwa średniowiecznego na naszym terenie było korzystanie z zasobów naturalnych pobliskich gór oraz związany z tym rozwój górnictwa kruszcowego, hutnictwa szkła, rud żelaza i miedzi oraz poszukiwanie kamieni szlachetnych, z których słynęły Góry Olbrzymie.
Wystawa podzielona została na cztery części. Cześć pierwsza poświęcona jest najstarszym śladom osadnictwa słowiańskiego u stóp Karkonoszy i Gór Izerskich, datowanym na wiek IX i X oraz starszemu okresowi panowania Piastów śląskich, do połowy XIII w. Materialną pozostałością osadnictwa słowiańskiego są relikty grodziska i osady w Jeleniej Górze-Grabarach, zaś świadectwem działalności Henryka I Brodatego są najstarsze zachowane fundacje kościelne, we Wleniu, Nowym Kościele, Świerzawie i Sędziszowej. Druga opowiada dzieje eksploatacji górskich złóż metali i minerałów oraz hutnictwa szkła, które na następne stulecia zdefiniowało sposób gospodarczego wykorzystania regionu Gór Olbrzymich. Z poszukiwaniem szlachetnych kruszców związana jest legenda Walonów – przybyszów z zachodniej Europy, którzy jako pierwsi mieli podjąć się penetracji górniczej Gór Olbrzymich. Cześć trzecia opisuje fenomen średniowiecznego miasta i kultury mieszczańskiej, na przykładzie powstania i rozwoju Jeleniej Góry – największego ośrodka miejskiego regionu, a czwarta prezentuje życie średniowiecznych elit: książąt z dynastii Piastów i ich wasali – rycerzy, którzy w niegościnnej, górskiej krainie budowali zamki, wieże i strażnice obronne.
To wystawa wyjątkowa i szczególna – mówi dyrektor Muzeum Karkonoskiego Julita Zaprucka. - Po raz pierwszy prezentujemy dzieje naszego regionu w średniowieczu. Ekspozycja, którą dziś otwieramy pokazuje ślady kultury materialnej i duchowej jaka wykształciła się na naszym terenie od wieku X do XVI. W wyjątkową podróż w czasie zabierają nas autorzy wystawy. To wybitni specjaliści, archeolodzy i muzealnicy. Kuratorem tej wystawy jest dr Stanisław Wilk wspierany przez Tomasza Miszczyka. Wystawa jest jedynie częścią projektu, w ramach którego zaplanowaliśmy: cykl lekcji muzealnych, warsztatów, pokazów, wykładów. Będą one trwały od dziś do marca 2022 roku.
Wśród eksponatów prezentowanych na wystawie jest wiele unikatowych przedmiotów, które po raz pierwszy są dostępne odwiedzającym Muzeum Karkonoskie. Wśród nich jest płaskorzeźba księcia, która była przechowywana na zamku Chojnik do jego spalenia. Potem bardzo ceniona przez rodzinę Schaffgotschów znajdowała się w ich pałacu w Sobieszowie. Z Jeleniej Góry do Wrocławia wyjechała dopiero w latach 60 – tych.
Chcieliśmy, aby ta wystawa była barwna, żeby była żywa, żeby to nie były tylko zabytki w gablotach – mówi kurator wystawy dr Stanisław Wilk. - Stąd pomysł, aby przygotować rekonstrukcję pieca hutniczego, w oparciu o wyniki badań w Cichej Dolinie koło Piechowic. To obecnie na ziemiach polskich jedna z najlepiej zbadanych późnośredniowiecznych hut szkła. Pokazujemy także początki kolonizacji Karkonoszy i Gór Izerskich. Sięgamy do początków miast, przede wszystkim Jeleniej Góry. Akcentujemy najważniejsze elementy związane z tym, że ludzie tu osiadali. Mamy tu w pobliżu stanowisko archeologiczne w Jeleniej Górze-Grabarach. To gród – osada z okresu plemiennego, która obecnie jest badana przez Muzeum Karkonoskie i Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Ponadto na wystawie prezentujemy też kulturę rycerską.
